Line

Hoe versla je stress? Dit is de Universiteit van Nederland. Dames en heren, weer een alledaags onderwerp. Stress. Is dat alledaags voor jullie? Ja? Maar weet je wat het rare is? Het is alweer een tijd geleden, dat heb je als je zo oud bent, dan ga je graag het verleden in. Maar er waren eens twee journalisten en die wilden een artikel gaan schrijven over stress. En die gingen lezen wat er allemaal over geschreven was. En toen hadden ze dat gedaan en toen zeiden ze van, nou wij snappen er niets van. Het lijkt wel of stress iets is, maar dat stress ook de oorzaak van dat iets is, en dat stress ook nog het gevolg van dat iets is. Ik zie vraagtekens, dat kan ik me voorstellen. Laten we uitleggen wat het is, het stressmodel. Kijk, want wat bedoelden die mensen? Dat sommige mensen die gebruiken het woord stress en dan verwijzen ze naar situaties, naar omstandigheden. Dan zeggen ze stress dat is als ik een zwaartentame heb. Of stress is als mijn vriendin het uitmaakt. Of stress is als ik een vrouw moet houden voor de Universiteit van Nederland. Dus allemaal situaties, omstandigheden. En anderen die gebruiken inderdaad, zoals jullie dat doen, die hebben het over stressreacties. Dat is wat raar hè. Dus voor de helderheid is het goed om dat uit elkaar te halen. We hebben aan de ene kant belastende situaties en aan de andere kant aan reacties. En dat staat ook hier stressoren noemen we dat, stressituaties en aan de andere kant stressreacties. Maar dan staat daar dat woordje stress nog tussen. Dat is iets van psychologen, dit is een psychologisch stressmodel en die zeggen dan dat stress dat betekent dat die persoon vindt dat er te veel van hem gevraagd wordt door die situatie. Ik kan niet met deze situatie omgaan, het is me te veel. Dat zijn bepaalde situaties waarbij de kans groot is dat je er niet mee kunt omgaan. En als je in die situatie zit, dat je niet met die situatie kunt omgaan, dan gaat dat gepaard met stressreacties. Helder? En dan zijn er nog een aantal andere factoren, dat is ook wel belangrijk. die ook van belang zijn. Stresshantering, in hoeverre dat jij in staat bent om met stresssituaties om te gaan is van belang. Eerdere ervaringen is natuurlijk ook van belang. Wij hebben hier in Nederland, dat is bijna een ouderwets woord, maar louteren. Je bent gelouterd. Dat betekent dus dat je gepokt en gemazeld bent en dat je weet hoe je met bepaalde situaties moet omgaan. Daar leer je van. En sociale steun, ook heel erg belangrijk. Dat je beroep kunt doen op het netwerk en dat je advies kunt vragen, dat je gewoon instrumentele hulp kunt vragen. Dat helpt om minder last van stress te krijgen. Oké, dan gaan we eens infocussen op die stressorder. Wat zijn dat voor situaties? Nou ja, heel divers. Aan de ene kant kun je zeggen van het zijn ingrijpende zware gebeurtenissen. Het overlijden van iemand die je lief is, werkloos worden, stel dat je huis afbrandt. Maar ook moet je denken aan situaties die min of meer verbonden zijn met het werk wat je hebt. Of met het gezin wat je leidt. Of met allerlei rollen die je speelt. En waar moet je dan aan denken? Vooral natuurlijk dat er te veel van je gevraagd wordt. Veel eisende situaties, maar ook dat de situaties onvoorspelbaar zijn. Dat ze oncontroleerbaar zijn. Dat je het gevoel hebt van ik heb geen greep meer op de situatie. Verliesituaties zijn heel belangrijk. Het verlies van anderen, maar ook het verlies van status. Bezittingen die zeer geliefd bij je zijn, waar je zeer aan gehecht bent. Maar ook heel belangrijk wanneer je lichamelijke of psychische integriteit bedreigd wordt. Dus ingrijpende operaties moeten ondergaan in het ziekenhuis. Dat zijn allemaal stress situaties. En die stress situaties, als die tot die toestand van stress leiden, dan vertaalt zich dat vervolgens in die stressreacties. Die stressreacties, dan maken we een onderscheid op vier niveaus. Op de eerste plaats is wat we noemen het emotionele, het subjectieve niveau. Je voelt je gefrustreerd, je voelt je depressie, je voelt je angstig. Dat is één niveau. Dan heb je wat wij noemen het cognitieve niveau, je denken. Je gaat piekeren, je gaat malen, je hebt obsessieve gedachten. Je hebt je gedachten niet meer onder controle. Dan heb je je gedrag. Ook dat kan beïnvloed worden. Bijvoorbeeld, je blijft weg van je werk. Of je gaat weer roken, je bent net gestopt en je gaat weer roken. Of je gaat drugs gebruiken of drinken. Allemaal voorbeelden van gedrag dat ook beïnvloed kan worden door blootstellingen aan stresssituaties. En dan tenslotte... is vooral het lichaam, dat gaat ook meedoen. We hebben een autonoom zenuwstelsel, dat ziet u hier, en dat is dat deel van het zenuwstelsel wat zorgt voor dat allerlei fysiologische processen zoals onze ademhaling en onze spijsvertering en onze hartslag en onze bloeddruk, dat dat automatisch gereguleerd wordt zonder dat we daarbij hoeven na te denken. We hoeven als we een boterham eten niet na te denken van oh nou moet ik die boterham gaan vegeteren. Dat wordt allemaal door het autonome zenuwstelsel gedaan. En daar zijn twee takken. Het sympathische systeem en het parasympathische systeem. En dat sympathische systeem, dat is vooral actief bij de vecht-of-vlucht-reactie. En dat parasympathische systeem, daarvan hebben we lang gedacht dat het alleen actief was. als we ons ontspannen en als we herstellen. Maar nu blijkt dat dat ook wel van belang is bij bepaalde stress situaties en bepaalde negatieve emoties. Laat ik hier even iets illustreren bij deze vriend. Ik denk dat dit halve hein is, een volle neef van magere hein. Je ziet daar dus Dat autonome zenestelsel zorgt er bijvoorbeeld voor dat hier het hartje, dat zit hieronder, dat dat harder gaat slaan. Dat bij de vecht- of vluchtreactie, heb je wellicht ooit van gehoord, dan gaat het bloed van de interne organen weg en dan gaat het naar de spieren, zodat je beter kunt actie ondernemen, dus vechten of vluchten. En zo allerlei processen, de ogen ook, het groter worden van de pupil is ook zo'n sympathische reactie. En de longen die worden uitgezet zodat je ook meer zuurstof gaat produceren, is allemaal de bekende vecht- of vluchtreactie die altijd met stress in verband gebracht wordt. Toch is dat niet het hele verhaal. Want ik zei toen net dat een heel belangrijke stressor, stressopwekkende gebeurtenis, is het verlies van een partner. Nou, u moet echt niet denken dat als uw partner verlies dat u dan een vecht- of vluchtreactie gaat geven. Waarom zou u? Voor wie moet u vechten? Met wie moet u vechten? Voor wie moet u vluchten? Nee, dan krijg je een hele andere reactie. Dan ben je te neergeslagen, dan ben je depressief, dan ben je... Wanhopig. En dan hangt alles niks actief. Nee, dan ben je echt... Zoals een voetballer die in de laatste minuut een doelpunt tegenkrijgt. Dan lig je uitgeteld op veld, koppen hangen en je bent verslagen. Verslagenheidsreactie. En dat gaat ook fysiologisch gezien met andere reacties gepaard. Vooral van dat parasympathische systeem. Wat overigens ook actief is als je huilt. Goed, zo zie je dus dat afhankelijk van welk soort stress situatie je op verschillende manieren ook met je lichaam reageert op die reacties. De volgende vraag is dan natuurlijk, wat kun je eraan doen? Hoe versla je stress? En om dat goed uit te leggen is het toch weer goed om even terug te gaan naar het model waar we mee begonnen. Dan krijgen we weer te zien de stresssoorden, de stressreacties en de stresshantering en de eerdere ervaringen en de sociale steun. Nou, dan aan de hand van dit model kun je dus heel goed zien wat je kunt doen om je stress te verslaan. Kijk, vaak denken mensen bij, wat moet ik doen als ik gestrest ben? Ook omdat ze dat vooral associëren met die reacties die jullie ook in het begin noemden, van ik ga ontspannen. Prima, er is niks mis mee, heel goed zelfs. Maar dat lost de problemen niet op. Het is zoiets als je band plakken en de pinares eens laten liggen. Ook de pinesis, ook wat de stress veroorzaakt aanpakken. De stresssoren, die moeten we aanpakken. En dat zijn, kunnen we dat? Voor een deel wel. We kunnen misschien een opleiding volgen. Misschien kunnen we een training ondergaan zodat we beter met bepaalde stresssoren om kunnen gaan. Maar misschien moeten we het ergens anders zoeken. Misschien hebt u last van te veel stresssoren omdat u geen nee kunt zeggen. Misschien moet u gewoon eens leren om als er een beroep op u wordt gedaan, op te zeggen van sorry, ik heb al te veel op mijn bordje, het is nu even te veel. En misschien is het ook wel zo dat het samenhangt met het feit dat u een perfectionist bent. En dat u vindt dat u voor u zelf allerlei eisen gaat stellen. En op die manier stressoren creëert die er eigenlijk niet zijn. Je hebt mensen die, ja, daarvan moet alles. En als je dan vraagt van wie moet dat? Nee, alleen van hunzelf. We hebben daar een mooie term voor over eens. Musturberen noemen we dat. Mensen die musturberen. Dus die moeten we afleren om te musturberen. En, nou ja, verder, wat zijn er nog meer mogelijkheden? We moeten naar die stresshantering kijken. Zijn mensen flexibel in hun stresshantering? Of proberen ze alle stressfactoren met één manier tegen te gaan? Dat is net als een timmerman die alles met een hammer wil maken. Nee, dat lukt niet. Je moet aanleren om op meerdere manieren met je stress om te gaan. Of misschien markeert er ook iets aan je, ben je sociaal een beetje niet zovaardig zodat je niet kunt, of dat niet wilt of niet weet hoe het moet, een beroep doen op je sociale netwerk. Dat je vraagt aan anderen van, kun je me alsjeblieft helpen, ik heb het nu even moeilijk. allemaal belangrijk. En dan ten slotte als derde, of als allerlaatste, sorry, zijn natuurlijk die stressreacties. De yoga of allerlei andere vormen van stress- ontspanningsoefeningen. En zo heb je een integrale aanpak van je problemen. En op die manier kun je dus echt iets doen aan je stress. Maar beperk je niet tot stressreacties, want dat is vechten tegen de bierklaai. Werken ook aan de oorzaken. Dan heb je kans dat het goed komt. Dank u wel, Fajane.